ធម៌ ៥ យ៉ាង មាតាបិតាសង្គ្រោះបុត្រធីតា
ធម៌ (សំ, បាលី: Dhamma) ជាសភាវៈដែលទ្រទ្រង់សត្វលោក គឺ បុណ្យ, បាប, សុចរិត, ទុច្ចរិត។ ពាក្យនេះ ខ្មែរយើងធ្លាប់ប្រើជាធម្មតាមក គឺសំដៅយកពាក្យឱវាទរបស់ព្រះពុទ្ធ និងអត្ថបទទួទៅដែលទាក់ទងដោយពុទ្ធសាសនា : រៀនធម៌, សូត្រធម៌, ចេះធម៌, ចាំធម៌, ស្ដាប់ធម៌, ធម៌អាថ៌ អត្ថបទរបស់ធម៌។
មាតាបិតា គឺជាទេវតាប្រចាំផ្ទះរបស់កូន ជាទេវតាថែរក្សាកូនទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ។ ពេលព្រលប់ ពេលយប់ ពេលអធ្រាត្រ មាតាបិតាកំពុងអស់កំម្លាំងក្តី កំពុងងងុយក្តី កំពុងសម្រាន្តលក់ក្តីកំពុងក្តៅក្តី កំពុងរងាក្តី ទោះជាកំពុងឈឺខ្លួនឯងក្តី កាលបើកូនតូចស្រែកយំឡើង មាតាបិតារមែងស្ទុះស្ទា បើកំពុងលង់លក់ក៏ភ្ញាក់ក្រញាង មកឳបកូន មកបបោសអង្អែលកូនយកចិត្តកូន…។
មាតាបិតាសង្គ្រោះបុត្រធីតាដោយធម៌ ៥ យ៉ាង គឺ៖
១. មាតាបិតា តែងតែហាមប្រាមកូនឲ្យវៀរចាកអំពើបាបទាំងឡាយទាំងពួងដែលសង្គមស្អប់ខ្ពើម ពោលគឺវៀរចាកការសម្លាប់សត្វ បៀតបៀនព្យាបាទអ្នកដទៃ លួចឆក់ប្លន់ កេងប្រវ័ញ្ចទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃការប្រព្រឹត្តិល្មើសរំលោភប្រពៃណីលើប្រពន្ធកូនអ្នកដទៃ ការនិយាយកុហក ឆបោកអ្នកដទៃ ព្រមទាំងវៀរចាកការសេពគ្រឿងស្រវឹង ឬគ្រឿងញៀនផ្សេងៗមាន អាភៀន យ៉ាម៉ា មួយអន្លើដោយល្បែងពាលា អាវាសែគ្រប់ប្រភេទ ដែលនាំមកនូវសេចក្ដីវិនាសអន្តរាយដល់ខ្លួន និងសង្គមជាតិ។
២. មាតាបិតា តែងតែដឹងនាំកូនឲ្យធ្វើអំពើបុណ្យកុសល អំពើសុចរិតយុត្តិធម៌ ដូចជាការធ្វើទាន រក្សាសីល ការចេះគោរពម្ដាយឪពុក ព្រះសង្ឃ ចាស់ទុំ ឧត្ដមព្រឹទ្ធាចារ្យ ត្រកូលរៀមច្បងជាដើម។
៣. កាលបើកូនមានវ័យល្មមនឹងសមនឹងសិក្សា ឪពុកម្ដាយ តែងតែខ្នះខ្នែងបញ្ជូនកូនឲ្យទៅរៀនសូត្រតាមសាលានានា និងជួយជំរុញលើកទឹកចិត្តឲ្យកូនស្រឡាញ់ពេញចិត្តចំពោះការសិក្សា ទាំងផ្នែកពុទ្ធចក្រ និងអាណាចក្រ ជាពិសេសមុខវិជ្ជាដែលសង្គមត្រូវការនាបច្ចុប្បន្ននេះ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ គាត់ថែមទាំងពន្យល់អំពីផលវិបាកនៃភាពល្ងង់ខ្លៅ ដែលជាមាគ៌ាមួយឈានទៅរកឱនភាព ភាពថោកទាប មិនអាចថែរក្សា ឬលើកស្ទួយជីវភាពគ្រួសារឲ្យរុងរឿងថ្កុំថ្កើងបានឡើយ។ មានតែចំណេះចេះដឹងប៉ុណ្ណោះ ដែលឲ្យធ្វើយើងមានកិត្តិយសថ្លៃថ្លា មានគេគោរពរាប់អាន និងអាចជួយលើកស្ទួយវង្សត្រកូល ជាតិ សាសនាឲ្យបានរុងរឿងសម្រើនជាភិយ្យោភាព។
៤. មាតាបិតា កាលបើដឹងថា កូនរបស់ខ្លួនចម្រើនវ័យធំល្មមមានគូស្រករហើយ គាត់តែងតែរៀបចំទុកដាក់កូនចៅឲ្យមានភរិយា ស្វាមី ទៅតាមសមត្ថភាព ធនធានពូជពង្សវង្សត្រកូល និងតាមប្រពៃណីរបស់ខ្លួន។
៥. មាតាបិតា តែងចែកចាយទ្រព្យសម្បត្តិកេរមត៌ករបស់ខ្លួនតាមសម័យកាល គឺចែកឲ្យកូនជានិច្ច និងជារឿយៗមិនដែលខាន។ កាលសម័យ គឺមាតាបិតាចែកទ្រព្យឲ្យកូនតាមកាល នៅពេលដែលកូនបែកមានក្រុមគ្រួសារហើយ។
សូមចាំជាក់ក្នុងចិត្តថា មាតាបិតា ជាអ្នកមានព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ និង សង្គហធម៌ ៥ ចំពោះបុត្រធីតាគ្រប់រូប ព្រោះថាលោកទាំងទ្វេបានចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សា ជាអ្នកមានឧបការគុណដ៏ធំធេង ពុំអាចគណនាបានឡើយ គឺមានអនន្តគុណ គុណធ្ងន់ដ៏ក្រៃលែង អនេកប្បគុណ គុណច្រើនរាប់មិនអស់ អសមគុណ គុណប្រៀបស្មើពុំបាន អប្បមាណគុណ គុណប្រមាណមិនបាន។
សម្រួលពីសៀវភៅ អមិសទាន និងធម្មទាន
អត្ថបទទាក់ទង់
វិន័យទាំង ១២ ដែលគ្រប់គ្នាត្រូវតែដឹងក្នុងការរស់នៅក្នុងសង្គមសព្វថ្ងៃ