សៀវភៅ THINKING FAST AND SLOW By Daniel Kahneman
នៅក្នុងជីវិតមនុស្សយើង យើងធ្វើការសម្រេចចិត្តច្រើនណាស់ បើយើងសម្រេចចិត្តខុសគឺមានតែពាក្យថាស្តាយក្រោយ តែមិនថ្វីព្រោះវាគ្រាន់តែជាអតីតកាលយើងមិនអាចទៅផ្លាស់ប្តូរអ្វីបានទេ អ្វីដែលយើងអាចធ្វើបានពេលនេះគឺរៀន ដើម្បីកាត់បន្ថយការសម្រេចចិត្តខុសនៅថ្ងៃខាងមុខ។ បន្ទាប់ ពីអានសៀវភៅនេះហើយ យើងប្រាកដជាឱ្យក្មេងៗរៀនខាង Science ជាសជាងសង្គមព្រោះវាជាគ្រឹះ ក្នុងការសម្រេចចិត្តនៅក្នុងពេញមួយជីវិតរបស់ពួកគេ ។ តោះ ! យើងមករៀនពីសៀវភៅនេះខ្លះ ៗ
1. នៅក្នុងខួរក្បាលរបស់យើងបែងចែកជាពីរ Systems ៖
A. System 1: ការគិតលឿន (Fast thinking)
i. វាដើរដោយស្វ័យប្រវត្តិ ពេលខ្លះមិនអាចគ្រប់គ្រង់បានទេ
ii. វាយកអារម្មណ៍មកធ្វើការសម្រេចចិត្ត
iii. វាមិនសុក្រឹតទេ ពេលខ្លះ វាអាចខុស
iv. នៅពេលយើង Stress គឺវា ចាប់ផ្តើមដំណើរការ
v. នៅពេលយើងអស់កំលាំងមិនសប្បាយចិត្ត ក៏វាចាប់ផ្តើមដំណើរការដែរ
vi. វាមិនសូវប្រើថាមពលនោះទេ ដែលភាគច្រើន ជា Auto-pilot ហើយយើងពេលខ្លះក៏មិនដឹងខ្លួនដែរ
vii. វាគិតបានលឿនតែអាចខុសច្រើន
B. System 2: ការគិតយឺត (Slow thinking)
i. វាមិនធ្វើការដោយស្វ័យប្រវត្តិទេ គឺគិតយឺតហើយត្រូវការហេតុផល
ii. វាចំណាយថាមពលច្រើនក្នុងការគិត
iii. វាគិតលក្ខណ: តក្ក ( Logic ) មិនងាយបោកវាបានទេ
iv. Stress មិនអាចគ្រប់គ្រងវាបានទេ
v. ទោះយើងមិនសប្បាយចិត្តក៍វាមិនធ្វើការខុសដែរ ព្រោះវាត្រូវការ Data មិនមែនអារម្មណ៍
vi. យើងតែងតែមានស្មារតីពេលយើងប្រើវា មិនមែនដូច System 1 ទេ
vii. វាគិតយឺតតែមិនខុសទេអាចទុកចិត្តបាន
viii. វាខ្ជិលណាស់ ព្រោះពេលវាដើរម្តងៗ ត្រូវប្រើថាមពលច្រើន
តោះ ! មកមកមើលការលើក Examples ទាំងអស់គ្នា :
1. ពេលយើងជួបពស់វែក គឺយើងរត់លឿនណាស់ ខ្លាចពស់ចឹក ព្រោះយើងរៀនមកថាពស់ចឹកមនុស្សស្លាប់ ( System 1 ធ្វើការ) System 1 ពេលខ្លះមានប្រយោជន៍ដែរ អាចរក្សាជីវិតយើងបាន ។
2. ពេលយើងបើកបរ មានឡានមួយបើកលឿន មកមុខយើង យើងប្រាកដ ជាគេចយ៉ាងលឿន ( System 1 ធ្វើការ ) ។
3. មេយើងឱ្យយើងទៅទិញ Laptop ដែលមានតម្លៃថោកហើយល្អ ពេញនិយម ទាន់សម័យ ( System 2 ធ្វើការ System 1 មិនអាចធ្វើការបានទេ ) ។
4. ពេលយើងជួបពស់ហើយពស់ ចឹកមិត្តយើងស្លាប់ ថ្ងៃក្រោយយើងជួបពស់យើងប្រាកដជា រត់ឬសម្លាប់វាចោល ។ ថ្ងៃមួយចាបហោះ ប៉ះ មិត្តយើង មិត្តយើងក៏សន្លប់ ហើយស្លាប់ ថ្ងៃក្រោយយើងឃើញ ចាប យើងប្រាកដជារត់ឬ វាយព្រោះខ្លាចវាបុកស្លាប់ដែរ ( ពេលនេះហើយដែល System 1 ខុស បើយើងប្រើ System 2 ពស់អាចសម្លាប់មិត្តយើងបានតែ ចាបតូចមួយមិនអាចសម្លាប់មិត្តយើងបានទេ គាត់ប្រាកដជាស្លាប់ដោយអ្វីផ្សេង ) ។
5. ពេលយើងខូចចិត្តសង្សាសុំបែកយើងពិបាកចិត្ត Stress ពេលនោះ System 1 អាចឱ្យយើងទៅសម្លាប់ខ្លួន ឬ ធ្វើអ្វីអាក្រក់ ផ្សេងៗ តាមអារម្មណ៍របស់យើង តែបើយើងប្រើ System 2 យើងនឹងគិតថា មានពុកម៉ែ បងប្អូន នៅស្រឡាញ់យើង ហើយយើងនឹងរក Data ឃើញថាមនុស្សជាច្រើនអាចរស់បាន បន្ទាប់ពីបែកពី សង្សា ហើយយើងក៍អាចរកសង្សាថ្មីស្អាតនិងល្អជាងមុន ។
6. បុគ្គលិកខឹងមេស្តីឱ្យតិចតួចបើ គាត់ប្រើ System 1 គាត់ អាចនិងកាន់ក្រដាស Resign ទៅជួបមេ ឬ Post Drama ក្នុង Facebook តែបើគាត់ប្រើ System 2 គាត់នឹងនឹកឃើញថា មកពីយើងខ្វះខាត់បានមេណែនាំ មេក៍មិនសប្បាយចិត្តដែរ កែរប្រែអ្វីដែលគាត់ណែនាំទៅ អ្វីៗ នឹងប្រសើរ ។
7. 34 x 35 =? យើងត្រូវប្រើ System 2 មិនមែន System 1 ទេ ។ ម្នាក់នោះស្អាតណាស់ ឯងស្រលាញ់ ( System 1 ធ្វើការ ) ។
8. បើយើងប្រើ System ណាច្រើន នោះយើងនឹងជាមនុស្សបែបនោះ ។ ដូចនេះការ